Er is 1 groot verschil tussen mannen en vrouwen met ADHD, dat zijn de hormonen. Open deur natuurlijk. Dat geldt uiteraard ook voor mannen en vrouwen met ADHD. Alleen bij deze laatste groep blijft het niet bij de standaard ‘Mannen komen van Mars, vrouwen van Venus’ verschillen, de vrouwelijke hormonen hebben ook direct invloed op de ADHD kenmerken. In dit artikel het hoe en wat van deze verschillen.
24-uurs cyclus
Het is een misverstand dat mannen geen hormooncyclus hebben. Die hebben ze wel degelijk. Alleen duurt deze cyclus bij mannen slechts 24 uur. En als ze al last hebben van stemmingswisselingen, is dat veel minder heftig en veel minder langdurig.
Dit is ook één van de redenen waarom onderzoeken naar ADHD bij volwassenen vaker gedaan wordt bij mannen en jongens, dan bij vrouwen en meisjes. Doordat zij regelmatiger van ‘gemoed’ zijn, zijn de onderzoeksresultaten meer betrouwbaar.
Misverstand over ADHD mannen en vrouwen
Een andere reden waarom onderzoeken naar ADHD vaker gedaan worden bij mannelijke testpersonen is omdat heel lang werd gedacht dat ADHD bij vrouwen en meisjes minder vaak voorkomt. Pas de laatste jaren wordt duidelijk dat dit een misverstand is.
ADHD komt net zo vaak voor bij meisjes en vrouwen als bij jongens en mannen. Alleen werd het bij meisjes, onder andere door dit misverstand, minder vaak opgemerkt. Helemaal als de hyperactiviteit ontbreekt (zoals bij ADHD- I, het overwegend onoplettende type, voorheen ADD)
ADHD bij vrouwen
ADHD komt bij vrouwen dus net zo vaak voor als bij mannen. Het grote verschil met mannen is dat een hormonale cyclus bij vrouwen gemiddeld zo’n 28 dagen duurt, tegenover de 24 uur bij mannen. En dat gedurende deze cyclus verschillende hormonen op verschillende momenten de overhand hebben.
Die bijvoorbeeld de bekende stemmingswisselingen kunnen veroorzaken. De bekende hormonsters. Daarnaast speelt het vrouwelijke hormoon oestrogeen nog een extra rol. Dit hormoon heeft namelijk invloed op de aanmaak van dopamine. En juist hierom is ADHD bij vrouwen en mannen niet hetzelfde.
ADHD en dopamine
Wat is dan die rol van dopamine bij ADHD? In een notendop: een tekort aan dopamine is waarschijnlijk de grootste boosdoener achter de ADHD kenmerken.
Dopamine is onder andere een neurotransmitter, die zorgt voor goede informatieoverdracht in je brein. Vooral in de prefrontale cortex speelt deze neurotransmitter een cruciale rol. In dit deel van je brein, recht achter je voorhoofd, zitten de executieve functies. Bij ADHD is er van nature minder dopamine beschikbaar, de informatieoverdracht gaat minder goed. Waardoor de executieve functies minder goed werken.
Executieve breinfuncties
Deze executieve functies zijn eigenlijk de ‘manager’ van je brein. Ze zorgen onder andere voor dingen als tijdmanagement, emotiecontrole, goed kunnen plannen en structureren, impulsbeheersing en concentratie. Juist. Precies die kenmerken die bij ADHD moeilijker zijn.
Doordat er minder van de neurotransmitter dopamine beschikbaar is bij ADHD, werken deze functies minder goed.
Vrouwelijke hormonen
Als ik het heb over vrouwelijke hormonen, bedoel ik vooral de vrouwelijke geslachtshormonen oestrogeen en progesteron. In de verschillende fases van de hormonale cyclus maak je afwisselend meer van het één dan van het ander aan. Bij vrouwen met ADHD speelt voornamelijk oestrogeen een rol. Omdat dit hormoon een positieve invloed heeft op de aanmaak van dopamine.
Oestrogeen
Vanaf de eerste dag van je cyclus, dat is de eerste dag van je menstruatie, maak je steeds meer oestrogeen aan in je eierstokken, tot het moment van je eisprong, daarna daalt je oestrogeenspiegel en krijgt progesteron de overhand. Vlak voor je menstruatie is je oestrogeenniveau tot een dieptepunt gedaald.
Een grotere hoeveelheid oestrogeen zorgt voor een verhoogde afgifte van dopamine. Waardoor vrouwen met ADHD in de eerste twee weken van de cyclus minder last lijken te hebben van de typische ADHD kenmerken, omdat er dan meer van de neurotransmitter dopamine beschikbaar is.
ADHD medicatie
Wil dit zeggen dat vrouwen dan maar twee weken per maand ADHD hebben? Nee zeker niet. Meer dopamine van nature zorgt alleen voor mindere ernst van de symptomen. Daarnaast zorgt ADHD medicatie zoals methylfenidaat (o.a. Ritalin) of Dexamfetamine voor meer beschikbare dopamine in de prefrontale cortex.
Door de aanmaak van dopamine te stimuleren en/of de beschikbare dopamine langer beschikbaar te houden (de zogenaamde heropnameremmers).
Veel vrouwen met ADHD die medicatie gebruiken, geven aan dat deze vlak voor de menstruatie minder goed lijkt te werken. Dit komt niet doordat de medicatie opeens niet meer werkt, maar omdat er dan opeens nog minder dopamine van nature beschikbaar is, waardoor de typische ADHD kenmerken erger worden.
ADHD en hormonale veranderingen
In verschillende periodes in het leven komen hormonen om de hoek kijken. Hieronder de meest populaire hormoon veranderingen bij vrouwen en ADHD.
Puberteit
Vanaf de puberteit gaan de eierstokken langzaam de geslachtshormonen aanmaken, waaronder oestrogeen. Bij meiden met ADHD kun je dan ook langzaamaan zien dat de mate waarin ze last hebben van de symptomen meer fluctueert dan in de kindertijd.
Zwangerschap
Tijdens de zwangerschap blijf je oestrogeen aanmaken, tot wel 1000x zoveel als tijdens een normale cyclus. In theorie zouden vrouwen met ADHD die zwanger zijn dan ook meer dopamine aanmaken en minder last hebben van die typische ADHD symptomen.
Ik heb hierover echter nog geen wetenschappelijke artikelen gevonden. De onderzoeken naar de rol van vrouwelijke hormonen bij ADHD staan nog behoorlijk in de kinderschoenen. Wie weet dat we hier in de toekomst meer over gaan horen.
Anticonceptie
In sommige anticonceptie, zoals de pil, zit ook een kleine hoeveelheid oestrogeen. In theorie zou dit ook weer van invloed kunnen zijn op de aanmaak van dopamine, ook hier heb ik (nog) geen wetenschappelijke artikelen over kunnen vinden.
Overgang
Tijdens de overgang stoppen de eierstokken langzaam met het produceren van oestrogeen en wordt dit deels overgenomen door het vetweefsel. Hierdoor slaat je lichaam tijdens de overgang meer vetweefsel op, vooral op de buik. Na de overgang is de hoeveelheid oestrogeen gedaald tot 20%.
Aan de andere kant is de oestrogeen wel meer stabiel, waardoor er ook minder fluctuatie in de ADHD kenmerken zou moeten zijn. Ook hier geldt weer voor: geen onderzoeken over gevonden
Conclusie hormonen bij vrouwen met ADHD
Het vrouwelijke geslachtshormoon oestrogeen heeft een grote invloed op de aanmaak van dopamine, wat weer invloed heeft op de ernst van de ADHD kenmerken. In de verschillende levensfases van de vrouw kan dit heel verschillend zijn.
Tip voor vrouwen met ADHD: dopamine niveau verhogen?
Overigens kun je zelf ook invloed uitoefenen op je dopamine niveau.
Lichaamsbeweging, genoeg slapen, gezond eten, en dingen doen die je leuk vindt, zorgen allemaal voor meer aanmaak van dopamine. Dopamine is namelijk ook betrokken bij je beloningssysteem.
Wat is jouw eigen ervaringen met je ADHD kenmerken gedurende je cyclus?
Hallo, ik ben een vrouw van 51 en heb een behoorlijke vorm van ADHD.
Er zijn 2 x IQ testen bij mij gedaan en kom op 70 en 85 uit.
Ik geloof niet zo in die testen want ze zijn gedaan in stress situaties. Ik ben in de overgang, met alle vervelende bijwerkingen van dien, heb een zoontje van 10 met ADHD, Hoogbegaafd en hechtingsstoornis. Ik vindt het alleen opvoeden erg moeilijk omdat ik ook nog borderline stoornis heb. Ik maak niet anders mee, van familie en vrienden dat er verteld wordt; je voedt hem niet goed op, je bent te lief, je doet dit fout, dat fout, en inderdaad als ik jouw was, dan zou ik hem wel eens een lesje leren!! Ik ben het zwarte schaap van de familie en wordt zo vaak vermijd, en mijn zoontje ook!
Wij zitten in een isolatie en worden echt niet geholpen! Ik ben er enorm verdrietig van om zo behandeld te worden. Ik doe zo hard mijn best maar niks is goed.
Wat kan ik hiermee?
Wie kan er met mij mee denken en hoe kom ik van het naamplaatje “rotte borderliner af?” Of lastige ADHD-er? Soms heb ik het gevoel dat ik er aan onderdoor ga, maar ik vecht voor mij en mijn zoontje!! Wat kan ik nog meer doen dan mijn best?
Nancy
Hai Nancy,
Jeetje wat een situatie. Het lastige is dat je weinig (tot geen) invloed hebt op hoe andere mensen jou zien. Het enige dat je kunt doen is jouw situatie proberen uit te leggen bij degenen die jou dierbaar zijn en waar je goed contact mee wilt (en in de rest geen energie steken). Lukt het niet in een gesprek (want dat is best lastig, juist met ADHD, omdat er dan een groot beroep wordt gedaan op je emotiecontrole, wat juist bij ADHD moeilijker is), probeer het dan op te schrijven.
Je kunt niet meer doen dan je best, je doet het al heel goed!
Groet, Jorna
Dag Nancy,
Je verhaal gaat niet echt in op het stuk van Jorna. Maar je hebt de combinatie van Vrouw+ADHD aangegrepen voor een wel heel droeve noodkreet van jou!
Op een blogsite mag dat volgens mij best.
Je doet vreselijk je best, met serieuze beperkingen, om een zoon die een bijzondere benadering vergt groot te brengen in je eentje. En dan merk je ook nog eens dat je van je naaste omgeving constant kritiek daarbij krijgt. Voor jouw gevoel krijg je van je eigen familie geen enkele steun. Het kan heel goed zijn, dat jouw familie onvoldoende begrijpt van zowel jouw beperkingen als van die van je zoon (hoogbegaafd zijn is bijvoorbeeld heus niet alleen een voordeel).
Dat kan verklaren waardóór ze je niet kúnnen bijstaan en positief adviseren.
Ze weten er dan letterlijk ook geen raad mee.
Als mensen een situatie onvoldoende begrijpen of zelfs raar en in elk geval heel afwijkend ervaren, is een natuurlijke reactie dat ze afwijzend, afwerend reageren.
Trouwens, over opvoeden door anderen heeft bijna iederéén wel eens twijfels en kritiek, dat is echt heel algemeen voorkomend. En lang niet altijd houtsnijdend, invoelend, met voldoende kennis en inzicht over die speciale opvoed-situatie.
Tot slot, ik hoop dat je ook kunt láchen bij “kritiek” dat je te lief bent!! Laat dát maar wél even ‘binnenkomen’…
Zo te lezen heb je duidelijk baat bij een deskundige, maar ook invoelende persoon (van buiten ‘de familie’), die je ondersteunt in jullie groeiproces.
Ik zou je aanraden, bij je huisarts een dubbel consult aan te vragen en haar/hem om verwijzing vragen naar goede hulp bij jullie in de buurt.
Wacht niet te lang!
Ik gun jullie, dat je met wat goede ondersteuning een positieve draai weten te geven met jullie leven. Aan je inzet zal het niet liggen 🙂
Wow Jorna,
Wat een knap, overzichtelijk verhaal :-))
Ik ben ADHD’er en vrijwilliger bij de landelijke vereniging voor en door mensen met ADHD, ADD, dyslexie en/of dyscalculie: Impuls en Woortblind(.nl).
Op het congres eind 2019 sprak onder meer Sandra Kooij over speciaal vrouwen en AD(H)D. Een forse zaal vol met vrouwen en een heel enkele man zaten daar… Sandra is superexpert op o.a. het terrein van AD(H)D, doet constant meerdere onderzoeken op dit terrein – wanneer er maar geld genoeg beschikbaar is.
Veel van jouw verhaal kwam daar ook over het voetlicht. Waanzinnig en droef dat we nu nóg zo weinig (evidence based) maatwerk voor meisjes en vrouwen beschikbaar hebben.
Maar aanhakend op jouw paragraafje over oestrogeen: ik meen me te herinneren, dat er al onderzoek loopt of het zinnig is de mate van oestrogeen in De Pil te voorzien van een anticyclische dosis oestrogeen. Dan krijgt een ADD- / ADHD’ster dus anticonceptie en Dopamineregulatie in één.
Dat klonk me als muziek in de oren. Als leek vraag ik me echter af, of dat voldoende maatwerk per individu kán opleveren. In de begintijd van De Pil (jaha, ik ben 72, hihi) was het teveel aan oestrogenen toch juist oorzaak van nogal wat nare bijwerkingen? Er wordt toch al decennia gewerkt met juist heel subtiele doses? Aan de andere kant, jij haalt ook nog aan dat bij zwangerschap de oestrogeen een factortje 1000 oploopt. Dat leidt toch niet tot schade, in tegendeel 😉 Maar ja, waar bemoei ik me mee.
Dank voor je leuke ‘artikel’.