Is ADHD een talent of een stoornis?

ADHD wordt door bijna iedereen gezien als een stoornis. Alsof er iets niet goed met je is. Dat je niet functioneert zoals anderen. Maar wat als we dat omdenken? Wat als we het eens gaan beschouwen als talent in plaats van stoornis.

ADHD als stoornis

Dat ADHD een stoornis is, dat zit al in de naam. Attention deficit and hyperactivity disorder. Oftewel een aandachtstekort en hyperactiviteit stoornis. Waarbij ik persoonlijk vind dat deze term de lading totaal niet dekt. En ik veel ADHD-ers spreek die zich daar ook niet in kunnen vinden. Vooral het hyperactieve gedeelte past bij veel mensen niet.

3 types ADHD

Officieel zijn er nu 3 subtypes bij ADHD:

  • ADHD-H, waarbij de nadruk ligt op de hyperactiviteit
  • ADHD-I, waarbij de i staat voor inattentive type, wat we het overwegend onoplettende type noemen
  • ADHD-C, het gecombineerde type

Je kunt je voorstellen dat mensen met ADHD-I, zich veel minder herkennen in het hyperactieve deel wat al in de naam ADHD besloten ligt. Vandaar ook dat de term ADD (zonder de H) nog veel gebruikt wordt, ook al bestaat deze term officieel niet meer.

Perspectief

Wat opvalt is dat de term ADHD vanuit het perspectief is van degene die er naar kijkt. Vanuit het perspectief van degene die geen ADHD heeft, maar er naar kijkt. Of dat nou een hulpverlener, een leerkracht of een ouder is. Een ADHD-er zelf zou nooit van zichzelf zeggen dat hij of zij een aandachtstekortstoornis heeft bijvoorbeeld. Eerder aandacht teveel. Want alles om je heen vraagt om aandacht. En 1 van de voordelen van ADHD, hyperfocus, lijkt ook meer op aandacht teveel, dan op een aandachtstekort.

DSM-V

Officieel is ADHD een stoornis, want het staat als zodanig in de DSM-V. “De Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) is een classificatiesysteem waarin internationale afspraken zijn gemaakt over welke criteria van toepassing zijn op een bepaalde psychische stoornis op basis van (nieuwe) wetenschappelijke inzichten.” (bron: Nederlandse vereniging voor psychiatrie). Waar bijvoorbeeld depressiviteit en autisme spectrum stoornis ook in staan.

Omdat ADHD in dit handboek staat, is het officieel een stoornis. Klein weetje: homosexualiteit stond tot 1973 ook in (een eerdere versie van) de DSM.

Dat ADHD er op dit moment in staat, wil niet zeggen dat het er op basis van nieuwe (wetenschappelijke) inzichten en algemeen voortschrijdend inzicht nooit meer uit kan.

Dat is eigenlijk iets waar ik stiekem voor strijd: dat de naam ADHD verdwijnt/verandert en het uit de DSM geschrapt wordt.

Problematiek

Overigens betekent ADHD uit de DSM niet dat het geen problemen kan geven, helemaal niet zelfs. ADHD is in de DSM beland, juist doordat er veel ADHD-ers zijn die problemen ervaren. Waar hyperactiviteit, niet stil kunnen zitten, het bekendste, maar zeker niet de enige is.

ADHD wordt vooral gekenmerkt door problemen met de executieve functies. Dat zijn de managementtaken van je brein. Zoals goed kunnen plannen en structureren, tijdmanagement, taakinitiatie, impulscontrole, volgehouden aandacht en emotiecontrole.

In de praktijk betekent dit dat je moeite hebt met op tijd komen bijvoorbeeld, of op tijd je werk afhebben. Of dat je af en toe een kort lontje hebt. Of dat je moeilijk ergens aan begint. Of je rekeningen niet op tijd betaalt. Of je aandacht niet bij een belangrijk gesprek kunt houden.

Je kunt je voorstellen dat dit in het dagelijks leven best wel tot problemen kan leiden. Op elk gebied in je leven. Op school, op je werk, in relaties, in vriendschappen. Bovendien kan het ook nog leiden tot andere problemen, wat met een mooi woord ‘comorbiditeit’ genoemd wordt.

Zo is aangetoond dat ADHD-ers gevoeliger zijn voor verslavingen, vaker depressies doormaken en vaker slaap- en angststoornissen hebben. Met alle gevolgen vandien.

Dit zijn zaken waar de nadruk op wordt gelegd als er sprake is van een ADHD diagnose. De problemen die men ervaart liggen dan op de voorgrond.

ADHD als talent

Wat nu als in plaats van focussen op de problemen die ADHD kan veroorzaken, je de focus verlegt naar de positieve kanten?

Wat ik niet bedoel, is dat je dan zo’n lijstje maakt van ‘de positieve kanten van ADHD’. Of probeert je gedachten om te buigen naar alleen maar positieve. Dat werkt niet, sterker nog, dat hele positiviteitsdenken werkt nogal contraproductief als je het mij vraagt.

Wat ik wél bedoel is dat je gaat kijken naar je talenten. Naar de dingen waar je goed in bent. Die bij jou (bijna als) vanzelf gaan. De lijstjes waar je niet goed in bent, die kun je inmiddels vaak wel dromen. Dat waar je wel goed in bent, kost meer moeite. En dat is zonde.

Focus op negativiteit

De nadruk leggen op de dingen die niet goed gaan, dat is heel erg menselijk. Wij mensen hebben zelfs een lichte voorkeur voor negativiteit. We hebben er zelfs een naam voor, dat heet de ‘negativity bias’. Vanuit de evolutie is dat heel goed te verklaren. Het kan namelijk écht van levensbelang zijn om de risico’s van gedrag in te schatten. Dat je, als je noten en bessen aan het verzamelen bent bijvoorbeeld, wel aandacht geeft aan het geritsel in het struikgewas achter je, omdat er mogelijk een beer schuilgaat.

Die negativity bias hebben we nu nog steeds. Je daar bewust van zijn, is al de eerste stap in er op een andere manier mee omgaan.

Talenten van ADHD

De dingen waar je niet goed in bent, die weet je wel. Daar wordt je de hele dag door mee geconfronteerd. Weer te laat op die afspraak, weer de dingen niet gedaan die je eigenlijk moet doen en weer uit je slof geschoten tegen iemand die het niet verdiende. Om maar een paar voorbeelden te noemen. En dat zijn nu juist die specifieke ADHD kenmerken die in de DSM-V staan.

Andere kenmerken van ADHD staan niet in de DSM-V, maar horen er net zo hard bij. Bijvoorbeeld creativiteit, sterke intuïtie, sterk gevoel voor rechtvaardigheid en zelfs sterke leiderschapskwaliteiten. Allemaal eigenschappen die stuk voor stuk beschouwd worden als positief.

Je ziet je eigen goud niet

Vaak heb je die positieve kenmerken ook. En zelfs meer dan alleen deze. Veel vaker nog vind je dat moeilijk van jezelf te benoemen dat je deze eigenschappen ook bezit. Niet alleen omdat je er niet over wilt opscheppen, want dat is in onze cultuur eigenlijk ‘not done’. Het is meer omdat je ze daadwerkelijk ook niet ziet. Je ziet gewoonweg je eigen goud niet.

Want als jij ergens heel erg goed bent, dan is dat voor jou normaal. Dan denk je al snel dat dat voor iedereen geldt. Het gaat jou gemakkelijk af, dus is het ook gemakkelijk. Want anders zou jij het niet kunnen. Toch?

Dat is inderdaad de denkfout die heel erg vaak gemaakt wordt. Dat als jou iets makkelijk afgaat, en er goed in bent, dat je denkt dat dat voor anderen ook geldt. Met deze manier van denken doe je jezelf écht tekort.

Jij hebt talenten die anderen niet hebben, en andersom.

Kernkwadranten

In de organisatiepsychologie is de term kernkwadranten al langer in zwang. Misschien ben je het wel eens tegengekomen, want ook in sollicitatietrainingen wordt het vaker gebruikt. In een notendop betekent het dat iedereen kernkwaliteiten heeft, iedereen z’n eigen combinatie. En dat deze kwaliteiten ook valkuilen, uitdagingen en allergieën met zich meebrengen.

Als je bijvoorbeeld heel erg goed bent in out of the box denken (bij ADHD bestaat die box vaak niet eens), dan kan een valkuil zijn dat je besluiteloos bent (omdat je alle opties open wilt houden), de uitdaging om daadkrachtiger te zijn en je bent dan waarschijnlijk allergisch voor bureaucratische regeltjes.

Meer dan omdenken

Bij ADHD wordt meestal de nadruk gelegd op de valkuilen. Want dat is tenslotte waar jijzelf en je omgeving het meeste last van hebben. Ook hier kun je de theorie van de kernkwadranten op los laten. En dan eigenlijk andersom toepassen. Dat je niet alleen kijkt naar de valkuilen en uitdagingen van je kernkwaliteiten, maar tegelijkertijd ook kijkt naar de kernkwaliteiten die daarbij horen.

Bijvoorbeeld als je ongeduldig bent, dan is je valkuil waarschijnlijk dat je wat kortaf kunt zijn. De uitdaging is dan geduld, de kernkwaliteit dat je vaak eerlijk bent. En je allergie dat je niet tegen onrechtvaardigheid kunt.

Zo kun je nog een paar rijtjes maken

VALKUIL
Ongeduldig
Chaotisch
Overdonderd
Roekeloos
Emotioneel
Wispelturig
Grenzeloosheid
Naïef
Eigengereid
Drammerig
UITDAGING
Geduld
Geordend
Nee zeggen
Bedachtzaam
Beschouwend
Consequent
Grenzen stellen hulpvaardig
Alert
Nadenkend
Geduld
KERNKWALITEIT
Eerlijk
Creatief
Meedenkend
Moedig
Empathie
Spontaan
Hulpvaardig
Optimisme
Autonoom
Initiatiefrijk
ALLERGIE
Onrechtvaardigheid
Volgens de regeltjes
Tegenwerken
Aarzelen
Afstandelijk / koud
Rechtlijnigheid
Hard en star
Pessimisme
Meegaand
Afwachtend

Op deze manier kun je tegenover alle kenmerken of valkuilen van ADHD die jij hebt, ook positieve kernkwaliteiten zetten.

Stoornis of superpower?

De vraag of ADHD een stoornis is, of juist een talent, is niet zo zwart-wit te beantwoorden. Het is eigenlijk altijd allebei. Zowel een stoornis, als een superpower. Afhankelijk van het moment, de omgeving en aan wie je het vraagt.

Op het moment dat je voor de derde keer deze week te laat op je werk komt, omdat het je gewoonweg niet lukt om op tijd te vertrekken vanuit huis, dan kan het voelen als een stoornis en ook zo gezien worden door je werkgever.

Op het moment dat jij met een oplossing komt voor een probleem waar niemand anders aan gedacht heeft, dan is het een superpower, ook voor je werkgever.

Helaas is het mens-eigen, dat noemde ik hierboven ook al even, dat we een voorkeur hebben voor negativiteit. Waardoor de valkuilen van ADHD vaker gezien worden dan de kernkwaliteiten die er ook bij horen. Dat heeft vaak ook invloed op jouw zelfbeeld. Omdat je veel vaker afgerekend bent op je valkuilen, dan beloond bent voor je kernkwaliteiten.

ADHD is niet alleen maar een stoornis. Het is ook een unieke mix aan kwaliteiten die je heel goed kunt inzetten, terwijl je tegelijkertijd rekening kunt leren houden met je valkuilen. In plaats van wat er nu vaak gebeurt: vooral aandacht geven aan de valkuilen en de kernkwaliteiten niet zien.

Ik hoop met dit artikel een klein zaadje in je hoofd te hebben geplant dat ADHD niet alleen maar negatief is. En ik ben heel benieuwd hoe jij erover denkt. Laat je hieronder een reactie achter?

2 gedachten over “Is ADHD een talent of een stoornis?”

Geef een reactie