Virtual Reality Therapie helpt bij mensen met ADHD

Virtual Reality een moderne technologie voor een effectievere behandeling bij ADHD? Waarom virtual reality? Als psycholoog heb ik mij altijd al in willen zetten voor verbeteringen binnen de psychotherapie. Iedereen die in aanmerking komt voor een psychologische behandeling heeft namelijk recht op een zo effectief mogelijke aanpak. Een therapie die doeltreffend is, niet langer dan nodig en het liefst ook nog een interessante ervaring. Omdat wij in een tijdperk leven waarin verscheidene technologieën het leven vergemakkelijken en ook boeiender kunnen maken, ging ik op zoek naar waar de huidige ontwikkelingen het psychologisch werkterrein ontmoeten.

Ik kwam uit op virtual reality (VR) therapie en ontdekte dat er op dat vlak al sinds de jaren ’90 van de vorige eeuw onderzoeken zijn verricht. Met verrassend positieve resultaten. Het is echter pas sinds de laatste jaren dat VR-therapie aan terrein wint. Huiverige en ietwat terughoudende behandelaren waren voornamelijk de oorzaak van deze langzame opkomst. “Wat de boer niet kent, dat eet hij niet” ging voor een groot deel binnen de (geestelijke) gezondheidszorg op.

Tot mijn vreugd schept de groeiende wetenschappelijke onderbouwing van de effectiviteit van VR hierin verandering. De psychotherapie gaat eindelijk met haar tijd mee!

Wat is Virtual Reality (VR)?

Maar wat is dat nu precies VR? Velen van ons zijn wel bekend met computergames die gebruik maken van een grote bril op je hoofd, waardoor je je als het ware ín het spel zelf begeeft. VR wordt tot stand gebracht door computerprogramma’s die een “schijnwerkelijkheid” simuleren, maar wel een levensechte ervaring kunnen geven. Dus ondanks dat je beseft dat je niet in de werkelijke realiteit zit, kan dat wat wordt waargenomen wel zo worden beleefd. Dit komt doordat een groot deel van de hersenen deze ervaring als de werkelijkheid interpreteert. En dat merken wij in de wijze waarop ons lichaam reageert en emoties tot uiting komen.
De mate waarin een VR-ervaring de zintuigen weet te overtuigen, en waarin jij dus opgaat in die ervaring noemen wij ook wel “onderdompeling” of “immersie”. Bovendien maken sommige programma’s interactie met de virtuele wereld mogelijk, door je lichaam te bewegen. Er zijn zelfs technologieën in ontwikkeling die zintuigen als reuk en tast meenemen in de VR-ervaring.

VR in de Medische Setting

In ziekenhuizen wordt VR in toenemende mate toegepast bij pijnbestrijding. Veel vormen van chronische pijnklachten komen voort uit de hoeveelheid aandacht die de pijn opeist. Je kunt daardoor betere en slechtere dagen hebben. Hoewel pijn de belangrijke taak heeft je lichaam te waarschuwen dat er iets niet goed is, kan chronische pijn een neerwaartse spiraal vormen waarin het zorgt voor meer stress, en de extra stress zorgt voor meer pijn. VR-therapie biedt in dit geval een verschuiving van de aandacht. Van de pijn naar een rustgevende werkelijkheid, waar je even buiten de realiteit staat waarin pijn continu domineert.
VR is natuurlijk niet in staat om alle vormen van pijn even in een handomdraai volledig weg te krijgen, maar het verschil is wel degelijk merkbaar zonder ongezonde medicatie. De neerwaartse spiraal wordt daarmee doorbroken. Ditzelfde gegeven kan ook opgaan voor depressies en traumagerelateerde klachten.

Virtual Reality in de Geestelijke Gezondheidszorg

In de geestelijke gezondheidszorg wordt VR tot op heden voornamelijk toegepast bij het behandelen van stresstoornissen en fobieën. Een fobie is een overmatige angst voor een specifiek object of situatie. Bekende voorbeelden zijn een spinnenfobie, hoogtevrees, pleinvrees, sociale angst en claustrofobie.
Binnen VR therapie wordt je onder begeleiding van de therapeut virtueel blootgesteld aan datgene wat je angst opwekt, of wat je tracht te vermijden. Dat gaat geleidelijk aan, van minder beangstigende situaties naar zeer beangstigende situaties. Net zolang tot de angst “uitdooft”.
Voorbeelden van dergelijke omgevingen zijn een behandelkamer waarin je wordt blootgesteld aan één of meerdere spinnen, die je eventueel kan aanraken en oppakken, een plein waarop jeje begeeft tussen mensen die je nu en dan aankijken, het binnenstappen van een bus, omhoog gehesen worden met een lift en vastzitten in een toiletruimte.

Virtual Reality therapie en ADHD

Ook binnen de behandeling van ADHD wordt VR in toenemende mate toegepast. Zo worden virtuele klassen geconstrueerd, waarin in dit geval, kinderen leren omgaan met hun onrust en impulsiviteit en leren de aandachtspanne te verhogen. Ook worden situaties gesimuleerd waarin je kunt oefenen met nieuwe vaardigheden, om zo makkelijker deel te nemen aan wat de maatschappij van je vraagt. Uit onderzoek blijkt daarbij dat VR een uitdaging biedt die traditionele therapie niet kan evenaren vanwege het spelelement. Dit geeft een gevoel van beloning tegenover juiste reacties en emotionele beheersing.
Een realistisch vertragende factoor in het beloningssysteem kan weer helpen in impulsbeheersing en de behoefte om voornamelijk op korte termijn beloond te worden. Uit onderzoek is ook gebleken dat bij kinderen met ADHD dergelijke VR-therapie in het bijzonder effectief kan zijn in de ontwikkeling van hun impulsbeheersing. Het spelelement kan dan de vorm aannemen van het verliezen van “levens” of punten die de totaalscore bepalen. Bij de meer cognitieve symptomen van ADHD (als denkprocessen en informatieverwerking) blijken traditionele vormen van gamen zoals puzzels, actie of avonturen te helpen.

Met dit alles verhoogt de kans dat patiënten met ADHD hun therapie zullen afronden. VR-therapie zal immers minder tijd kosten, en men vindt VR over het algemeen leuk. Hierdoor is het ook waarschijnlijker dat depressieve klachten gemakkelijker worden behandeld en de ervaren levenskwaliteit wordt verbeterd.

Malintis psychologische hulpverlening in combinatie met Virtual Reality

Zelf ben ik (Lieke Dodkin) medeoprichter van “Malintis”. Dit is een psychologiepraktijk binnen de gemeente Haarlem die gespecialiseert is in het geven van VR-therapie als aanvulling op traditionele therapievormen als cognitieve gedragstherapie en coachingsgesprekken. Wij vinden het belangrijk dat binnen therapieën interventies worden uitgevoerd die vruchten afwerpen en wetenschappelijk zijn onderbouwd. Ook ontwikkelen wij therapautische VR programma’s voor een verscheidenheid aan problematiek. Recent zijn wij ook gestart met het implementeren van VR programma’s voor de behandeling van ADHD, autismespectrumstoornissen en verslaving.